Nepodnošenje laktoze i ugljenih hidrata, kao što je konzumni šećer, postaje sve češća tema u medicinskim i nutricionističkim krugovima. Mnogi ljudi pate od nelagodnosti koje su posledica nedovoljne razgradnje mlečnog šećera ili drugih složenih ugljenih hidrata. Razumevanje ovog problema ključno je za kvalitetan život, posebno kod osoba koje imaju celijakiju ili druga oštećenja crevnog trakta. U ovom tekstu ćemo razjasniti kako dolazi do nepodnošenja laktoze, kakva je uloga enzima u tankom crevu, kao i zašto bezglutenska dijeta može pomoći osobama sa ovim problemom.
Šta je laktoza i kako se razgrađuje?
Laktoza je prirodni šećer koji se nalazi u mlečnim proizvodima, često poznat i kao mlečni šećer. On se razgrađuje pomoću specifičnog enzima koji se naziva laktaza, a koji se proizvodi u tankom crevu, tačnije u crevnim resicama koje apsorbuju hranljive materije. Moše se zaključiti da bez adekvatne količine ovog enzima, laktoza ostaje nesvarena, što dovodi do nelagodnosti u crevima, nadimanja, gasova i dijareje.
Crevne resice i njihova važnost
Crevne resice su male strukture u tankom crevu koje povećavaju površinu za apsorpciju hrane. Kod osoba sa celijakijom, ove resice mogu biti ozbiljno oštećene usled reakcije organizma na gluten. Oštećenje resica smanjuje njihovu efikasnost i proizvodnju enzima poput laktaze, što direktno utiče na razgradnju laktoze. Kada su resice oštećene, laktaza se ne proizvodi u dovoljnim količinama, što dovodi do prolaznog nepodnošenja laktoze.
Celijakija i prolazno nepodnošenje laktoze
Nepodnošenje laktoze i ugljenih hidrata kod osoba sa celijakijom često je prolaznog karaktera. Naime, oštećenje resica može biti privremeno, te se uvođenjem stroge bezglutenske dijete često postiže oporavak resica, što dovodi do vraćanja proizvodnje laktaze i smanjenja simptoma nepodnošenja laktoze. Međutim, potrebno je vreme da se crevo regeneriše, a tokom tog perioda preporučuje se smanjen unos mlečnih proizvoda. U ovim slučajevima, simptomi nepodnošenja laktoze mogu se postupno smanjiti kako se resice obnavljaju i ponovo počinju da proizvode laktazu.
Razlika između prolaznog i trajnog nepodnošenja laktoze
Nepodnošenje laktoze može biti prolazno ili trajno stanje, a ključna razlika leži u uzroku. Kada je uzrok nepodnošenja laktoze genetski, tada je stanje trajno i ne zavisi od oporavka crevnih resica. Osobe sa genetskim nedostatkom laktaze, tj. prirodnim smanjenjem ovog enzima, doživljavaju simptome nepodnošenja laktoze bez obzira na to da li imaju celijakiju ili ne. Kod takvih osoba, jedino rešenje je trajno izbacivanje mlečnih proizvoda iz ishrane.
Kod osoba koje nemaju genetski uslovljeno nepodnošenje laktoze, problem se može pojaviti privremeno kao posledica drugih stanja koja narušavaju zdravlje creva, kao što je celijakija. U ovom slučaju, pravilna bezglutenska dijeta može pomoći u obnovi crevnih resica i vraćanju proizvodnje enzima.
Uticaj bezglutenske dijete
Bezglutenska dijeta, kao terapija za celijakiju, pomaže u oporavku oštećenih crevnih resica. Kada se gluten izbaci iz ishrane, resice imaju šansu da se regenerišu. To dovodi do boljeg funkcionisanja tankog creva i proizvodnje neophodnih enzima poput laktaze. Bezglutenska dijeta ne samo da omogućava vraćanje tolerancije na laktozu, već i poboljšava apsorpciju drugih hranljivih materija, što je ključno za opšte zdravlje i pravilno funkcionisanje organizma.
Ishrana bez laktoze i glutena
Za osobe sa celijakijom i genetski uslovljenim nepodnošenjem laktoze, optimalna ishrana uključuje eliminaciju i glutena i mlečnih proizvoda. To znači da je važno pažljivo birati namirnice i pridržavati se dijete koja isključuje obe ove komponente. Na tržištu postoje brojni proizvodi koji su označeni kao bezglutenski i bezlaktozni, što znatno olakšava sprovođenje ishrane.
Alternativni izvori kalcijuma i vitamina D
Budući da su mlečni proizvodi bogati kalcijumom i vitaminom D, njihovo izbacivanje iz ishrane zahteva dodatnu pažnju kako bi se osigurao unos ovih hranljivih materija. Neki od preporučenih izvora kalcijuma za osobe na bezlaktoznoj i bezglutenskoj dijeti su zeleno povrće, bademi, semenke i proizvodi od soje. Takođe, suplementi vitamina D mogu biti korisni, posebno u zimskim mesecima kada je manje sunčeve svetlosti.
Zaključak
Nepodnošenje laktoze i ugljenih hidrata može značajno uticati na kvalitet života. Imunitet ,koji je ovde presudan, se nalazi u crevima. Zato je jako bitno razumevanje uloge enzima u tankom crevu i važnost zdravlja crevnih resica. Samo pravilnim pristupom i pridržavanjem bezglutenske dijete, simptomi mogu biti znatno ublaženi ili čak eliminisani. I na kraju da izvedemo zaključak, prilagođena ishrana pomaže osobama sa celijakijom da se lakše nose sa ovim stanjem.
